“Chửi nhau” trên MXH cũng cần phải có văn hóa

Minh Trí

Cao trào “tung hê” nhau trên mạng xã hội (MXH) lên đến đỉnh điểm, khi bà Nguyễn Phương Hằng xuất hiện trên tài khoản YouTube “Trường đua Đại Nam” để livestream. Trong các livestream này, bà Hằng liên tục đưa ra những dẫn chứng, lời lẽ “bóc trần” những điều thẩm kín mà nếu công chúng biết sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến uy tín, danh dự, thậm chí nhân phẩm của người được đề cập như “Thần y” Võ Hoàng Yên, NS. Hoài Linh, NS.Hồng Vân, NS.Trang Trần… Bên nói qua, người đáp lại tạo nên một “diễn đàn” đấu tố lẫn nhau mà  chưa thấy hồi kết.

Không biết trong những lời lẽ “bóc trần” ấy có bao nhiều phần là sự thật, nhưng qua đó độc giả cũng có cơ hội được thưởng lãm “phần tối” sau lớp hào nhoáng của những nhân vật được nhắc đến. Trong “chiến trận” bôi nhau trên MXH này kết cục sẽ không có có người chiến thắng, kẻ chiến bại. Tất cả các bên đều sẽ bị tổn hao về tình thần thậm chí cả thiệt hại về vật chất, thể chất. Môi trường trên MXH cũng cần phải được tôn trọng, cũng như nghệ sĩ phải tôn trọng khán thính giả – những người góp phần tạo nên các nghệ sĩ. Môi trường MXH cũng cần được bảo vệ, không thể để như cái “chợ hổ lốn”, gây ảnh hưởng xấu cho thế hệ trẻ bởi những hành vi vô văn hóa này.

Qua sự việc này, cái tình chắc chắn mất, còn cái lý thì vẫn cần được làm sáng tỏ và được xử lý triệt để. Để không còn tình trạng đưa nhau lên MXH “chửi” nhau vô văn hóa khi có mâu thuẫn. “Chửi” trên ở đâu cũng phải có văn hóa, ngay cả trên môi trường mạng.

 (hình minh họa: Khều)

Chút tình – Văn hóa “chửi”

Ngôn ngữ, lời nói thể hiện phần nào văn hóa của mỗi con người. Và môi trường MXH cũng như môi trường xã hội bên ngoài, mỗi một status hay clip của mỗi thành viên cũng là ngôn ngữ, lời nói của chính người đó, qua đó đều thể hiện văn hóa, suy nghĩ, thế giới quan họ.

Với bản chất là một xã hội, sự va chạm, bất đồng quan điểm giữa những cá nhân trên môi trường mạng là không thể tránh khỏi. Ngày xưa, những cuộc xung đột bên ngoài xã hội thật có thể được giải quyết êm đẹp bằng sự đối mặt trực tiếp giữa các bên hoặc có thể bị xóa nhòa do khoản cách địa lý. Thì nay, với đặc điểm không giới hạn về không gian và khó xác thực danh tính, mạng xã hội trở thành một “thành lũy” hữu hiệu để bất cứ ai có thể “nấp” sau chiếc máy tính mà “bốc phốt” những kẻ mà họ cho là  “xấu xa”.

Những ngôn từ “trần tục” nhất được sử dụng triệt để như những viên đạn găm sâu vào “trái tim” các bên trong “chiến tuyến” mà họ tạo ra trên MXH. Những đời tư của từng cá nhân cứ lần lượt mà được phơi bày theo từng trận chiến.

Kết quả thật sự cuối cùng chẳng đem lại được gì cho các bên, kẻ cho là thắng cuộc có thật sự chiến thắng không? Khi mà thời gian, tâm trí, tài lực của họ cứ mất đi trong những trận “chửi nhau” vô nghĩa. Bên thua cuộc thì tệ hơn, qua mỗi cuộc tranh cãi trên MXH chắc chắn để lại cho họ những vết thương trong tâm hồn. Và thực tế, có những người đã tự kết thúc sự nghiệp, thậm chí là mạng sống của họ do di chứng mà những cuộc tranh cãi trên MXH đem lại.

Chính vì vậy, mỗi người cần ý thức hơn về hành vi của mình trên MXH, cần biết giới hạn ở mỗi cuộc tranh cãi và đừng để đi quá xa so với những ý định ban đầu. Đừng quá hưng phấn mà để mất đi cái “tình người” ép người khác vào ngõ cụt, dẫn đến những hậu quả đáng tiếc.

Với vụ việc của bà Nguyễn Phương Hằng thì dường như đã đi quá xa, hàng loạt những nhân tố mới được gọi tên trong “cuộc chiến” này, hàng loạt những hành vi, ngôn từ thiếu văn hóa đã được đưa ra. Cái “tình” đã mất rồi, còn cái lý thì sao?

Cái lý – Nơi pháp đình

Hiến pháp ghi nhận “Mọi người có quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về sức khoẻ, danh dự và nhân phẩm; không bị tra tấn, bạo lực, truy bức, nhục hình hay bất kỳ hình thức đối xử nào khác xâm phạm thân thể, sức khỏe, xúc phạm danh dự, nhân phẩm”. Quy định này một lần nữa được thể chế hóa trong BLDS với quy định, “Danh dự, nhân phẩm, uy tín của cá nhân là bất khả xâm phạm và được pháp luật bảo vệ.”. Với lẽ đó, một người xúc phạm nhân phẩm, danh dự của một người khác có thể bị xử lý hành chính hoặc nặng hơn nếu xúc phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của người khác có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Tuy nhiên, đến thời điểm hiện nay, vẫn chưa có một định nghĩa như thế nào là “nhân phẩm”, và xúc phạm đến nhân phẩm người khác ở mức độ nào sẽ được xác định là “nghiêm trọng”. Theo Tiến sĩ Lê Minh Hùng – Trưởng Khoa Luật Dân sự, Trường ĐH Luật TPHCM nhận định với Báo Tuổi trẻ, “Việc đánh giá có xâm phạm cụ thể hay không thì phải thấy hành vi đó có vu khống, dựng chuyện, làm xấu đi sự tôn trọng cũng như hình ảnh của đối tượng xấu đi hay không.”.

Vậy theo Tiến sĩ Hùng, việc để nhận định một hành vi có xâm phạm đến danh dự, nhân phẩm người khác hay không cần dựa vào sự ảnh hưởng đến cái nhìn của cộng đồng về người đó sau hành vi. Nếu hình ảnh của người này bị sụt giảm hay có nguy cơ bị sụt giảm trong ánh mắt của xã hội thì hành vi này có thể nói là đã xâm phạm đến danh dự, nhân phẩm.

Có một góc nhìn khác cho rằng ranh giới giữa đúng sai khá mong manh. Khi một cá nhân phản biện, nhận xét một cá nhân khác theo hướng tiêu cực, rất dễ bị xem là xúc phạm đến danh dự, nhân phẩm, uy tín của đối tượng đó. Việc chưa có một văn bản luật nào giải thích cụ thể rõ ràng về ngữ nghĩa của các khái niệm “danh dự, nhân phẩm, uy tín” là nguyên nhân chính dẫn đến gây lúng túng cho các cơ quan có thẩm quyền khi xử lý các trường hợp này, dễ dẫn đến xử oan, xử sai cho đối tượng bị áp dụng.

Những nhận định trên của các chuyên gia vẫn có giá trị đến thời điểm hiện tại khi mà các cơ quan nhà nước có thẩm quyền vẫn chưa đưa ra một quy định nào để giải thích hành vi “xâm phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín”. Điều này vẫn gây ra không ít khó khăn cho những người thực thi pháp luật, tạo ra sự không thống nhất khi áp dụng pháp luật lên đời sống xã hội.

Từ những lẽ đó, chưa thể xác định được hành vi gọi giới nghệ sĩ là “lũ chó” trong livestream của bà Hằng hay những hành vi đưa ra các câu chuyện mà bà Hằng tự cho là “sự thật” về các nhân vật được nhắc đến là “xâm phạm đến danh dự, nhân phẩm, uy tín” của người khác. Việc xác định này còn tùy thuộc vào ý chí chủ quan của cơ quan có thẩm quyền xử lý.

Tuy nhiên, nhân phẩm có thể được định nghĩa là những phẩm giá của con người mới có. Mỗi con người dù lớn – nhỏ, sang – hèn đều có chung một mức thang nhân phẩm. Việc so sánh con người với một loài vật khác có thể khiến hình ảnh của người bị so sánh có nguy cơ bị sụt giảm trong cộng đồng, nếu cách so sánh với loài vật này thường được sử dụng trong những câu văn miệt thị, hạ thấp người khác trong quá trình phát triển của một tập thể xã hội.

Và nếu hành vi của bà Hằng được xác định là xâm phạm đến danh dự, nhân phẩm của người khác thì có thể bị xử lý như sau:

Căn cứ điểm a Khoản 1 Điều 101 Nghị định 15/2020/NĐ-CP, “Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau: Đưa thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của tổ chức, danh dự và nhân phẩm của cá nhân;..” Bên cạnh đó, có thể bị áp dụng các hình thức xử phạt bổ sung tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính đối với hành vi vi phạm trên và có thể bị áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả như: Buộc gỡ bỏ đường dẫn đến thông tin sai sự thật hoặc gây nhầm lẫn, thông tin vi phạm pháp luật đối với hành vi vi phạm; buộc thu hồi hoặc buộc hoàn trả tên miền do thực hiện hành vi vi phạm”.