Họa phúc không phải một ngày mà nên. Xung đột này đã bắt đầu ra sao, nó đang diễn ra thế nào và tương lai sẽ về đâu?

Từ thất bại của đế quốc Ottoman

Theo Đài BBC, sau khi đế quốc Ottoman thất bại trong Thế chiến 1 (1914-1918), Anh kiểm soát vùng lãnh thổ Palestine vốn trước đó thuộc đế quốc Ottoman (tiền thân của nhà nước Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay).

Vùng đất Palestine khi đó có phần lớn là người Ả Rập và một phần thiểu số cư dân Do Thái, nhưng không hề có xung đột nào giữa họ.

Căng thẳng giữa hai dân tộc này gia tăng khi cộng đồng quốc tế giao cho Anh nhiệm vụ thiết lập “quê hương” cho người Do Thái tại Palestine.

Do đó, với người Do Thái, Palestine là quê nhà của tổ tiên họ, nhưng người Ả Rập tại Palestine cũng khẳng định chủ quyền của họ với vùng đất này và phản đối việc sắp xếp của Anh.

Người Do Thái bắt đầu tới Palestine định cư từ năm 1917 theo kế hoạch của Anh, khi đó nắm quyền ủy trị (quyền cai trị một thuộc địa thuộc nước bại trận) Palestine. Số lượng người Do Thái di cư tới Palestine đặc biệt tăng cao trong giai đoạn Thế chiến 2 (1939-1945) nhằm chạy trốn khỏi nạn diệt chủng của Đức quốc xã.

Cùng với đó, xung đột giữa người Do Thái và người Ả Rập gia tăng. Các xung đột phản đối quyền cai quản của Anh với vùng đất Palestine cũng tăng.

Năm 1947, Liên Hiệp Quốc thông qua nghị quyết xóa bỏ quyền ủy trị của Anh ở Palestine và chia cắt vùng đất Palestine thành hai quốc gia độc lập, của người Ả Rập (đó là nhà nước Palestine) và người Do Thái.

Người Palestine không chấp nhận nghị quyết của Liên Hiệp Quốc, do đó Jerusalem tiếp tục bị chia rẽ cho đến khi Israel chiếm hoàn toàn vùng đất thiêng này sau cuộc Chiến tranh 6 ngày năm 1967.

Nhà nước Israel ra đời

Năm 1948, vì không thể giải quyết được mâu thuẫn, chính quyền Anh rời đi và các lãnh đạo Do Thái tuyên bố thành lập nhà nước Israel ngày 14-5-1948.

Nhiều người Palestine phản đối việc đó và chiến tranh bùng nổ chỉ một ngày sau đó. Quân đội của các nước Ả Rập xung quanh cũng đã nhảy vào tham chiến.

Khoảng 750.000 người Palestine hoặc phải tháo chạy, hoặc bị buộc phải rời nhà trong ngày họ gọi là “Ngày thảm họa” (al-Nakba) 15-5-1948 đã đi vào lịch sử dân tộc Palestine.

Cho tới lúc cuộc chiến kết thúc theo một thỏa thuận ngừng bắn một năm sau đó, Israel đã kiểm soát hầu hết lãnh thổ Palestine. Trong khi đó, Jordan chiếm vùng đất là khu vực Bờ Tây, Ai Cập chiếm Gaza.

Thành phố Jerusalem bị chia đôi giữa lực lượng Israel ở phía tây và lực lượng Jordan ở phía đông.

Và vì chưa bao giờ có một thỏa thuận hòa bình khi hai bên đổ lỗi cho nhau nên các cuộc xung đột và chiến tranh vẫn tiếp diễn trong vài thập kỷ tiếp theo.

Trong cuộc Chiến tranh 6 ngày năm 1967, Israel chiếm Đông Jerusalem và Bờ Tây, đồng thời chiếm luôn gần hết cao nguyên Golan của Syria, Gaza và bán đảo Sinai của Ai Cập.

Hầu hết người tị nạn Palestine và con cháu họ sống tại Gaza và Bờ Tây, và cư trú tại các nước láng giềng như Jordan, Syria và Lebanon.

Họ chưa bao giờ được chính quyền Israel cho phép trở về nhà, một điều mà Tel Aviv cho rằng sẽ đe dọa sự tồn tại của nhà nước Do Thái.

Israel tuyên bố toàn bộ Jerusalem là thủ đô của họ, nhưng người Palestine tuyên bố Đông Jerusalem làm thủ đô của nhà nước Palestine trong tương lai.

Cho tới nay, Mỹ là một trong số vài nước công nhận tuyên bố của Israel về việc sở hữu toàn bộ Jerusalem. Cụ thể, ngày 6-12-2017, tổng thống Mỹ khi đó Donald Trump đã chính thức công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel và sẽ chuyển đại sứ quán Mỹ về thành phố này.

Trong 50 năm qua Israel đã xây dựng rất nhiều khu nhà định cư ở các khu vực này. Hiện có hơn 600.000 người Do Thái của Israel sống tại đây.

Người Palestine cáo buộc việc xây các khu định cư và đưa dân tới ở là vi phạm luật pháp quốc tế và gây cản trở cho tiến trình hòa bình, nhưng Israel bác bỏ.

Gaza ở đâu?

Gaza là một dải đất dài 25 dặm (40km) giữa Israel và Ai Cập, nằm dọc theo bờ phía đông của Địa Trung Hải. Cả Gaza và Bờ Tây (vùng đất nằm giữa Jordan và các đường biên giới được quốc tế công nhận của Israel) đều thuộc quản lý của chính quyền Palestine. Tuy nhiên từ năm 2007 Gaza thuộc kiểm soát của tổ chức Hồi giáo Hamas. Đây là khu vực có mật độ dân cư đông đúc với khoảng 2 triệu dân.

Chuyện gì đang xảy ra?

Trên thực tế, căng thẳng vẫn luôn nóng giữa Israel và những người Palestine sống tại Đông Jerusalem, Gaza và Bờ Tây.

Khu vực Gaza hiện do phong trào Hồi giáo Hamas (theo đường lối kháng chiến) của Palestine quản lý. Lực lượng này từng giao tranh quân sự nhiều lần với Israel.

Israel và Ai Cập siết chặt các đường biên giới với Gaza để ngăn chặn nguồn cung vũ khí cho Hamas.

Trong khi những người Palestine ở Gaza và Bờ Tây nói họ khổ sở với chính quyền Israel, Israel nói họ chỉ đang hành động để tự vệ trước bạo lực của Palestine.

Căng thẳng leo thang kể từ đầu tháng lễ Ramadan của người Hồi giáo vào trung tuần tháng 4-2021, khởi đầu từ những xung đột giữa cảnh sát Israel và người Palestine tại đền Al Aqsa.

Việc đe dọa trục xuất các gia đình Palestine ở Đông Jerusalem cũng khiến xung đột giữa hai bên bị “đổ thêm dầu”.

Các mâu thuẫn chính là gì?

Có một số vấn đề mà Israel và Palestine không thể đồng thuận như: cách hành xử với người tị nạn Palestine; các khu định cư của người Do Thái tại khu vực Bờ Tây nên để nguyên hay phá bỏ; hai bên có nên chia sẻ Jerusalem không; và vấn đề then chốt nhất: có thể thành lập một nhà nước Palestine bên cạnh nhà nước Israel không.

Các cuộc đàm phán hòa bình đã được bắt đầu và kết thúc trong hơn 25 năm qua, song tới nay vẫn chưa thể giải quyết xung đột.

Tương lai nào cho vấn đề Israel – Palestine?

Nói ngắn gọn, đây là vấn đề sẽ không thể giải quyết sớm.

Kế hoạch hòa bình gần đây nhất do chính quyền Mỹ dưới thời cựu tổng thống Donald Trump soạn thảo, một kế hoạch mà thủ tướng Israel – ông Benjamin Netanyahu – gọi là “thỏa thuận thế kỷ” cũng đã bị người Palestine từ chối vì cho rằng thiên lệch.

Bất cứ một thỏa thuận hòa bình nào trong tương lai, nếu có, cũng sẽ phải nhận được sự đồng thuận của hai bên trong việc giải quyết các vấn đề phức tạp.

Và cho tới lúc đó, các xung đột Israel – Palestine sẽ vẫn còn tiếp diễn.

Việt Nam nêu lập trường về xung đột Israel – Palestine ở Gaza

Sáng sớm 17.5 theo giờ Việt Nam, Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc tổ chức cuộc họp khẩn thứ ba trong tuần về tình hình căng thẳng leo thang giữa Israel và Palestine trong những ngày gần đây.

Đây là cuộc họp khẩn cấp của Hội đồng Bảo an được tổ chức theo đề nghị của 10 nước thành viên Hội đồng Bảo an, bao gồm Trung Quốc, Estonia, Pháp, Ireland, Na Uy, Niger, Saint Vincent và Grenadines, Tunisia, Anh và Việt Nam.

Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Guterres kêu gọi các bên chấm dứt bạo lực ngay lập tức, đồng thời cho biết Liên Hợp Quốc đang tích cực trao đổi với tất cả các bên để đạt được lệnh ngừng bắn.

Tổng Thư ký bày tỏ lo ngại về con số thương vong cho dân thường tại Gaza do các cuộc không kích của Israel và về tình hình tại Bờ Tây. Ông kêu gọi lãnh đạo các bên không có phát ngôn kích động làm gia tăng căng thẳng.

Tại cuộc họp, Đại sứ Đặng Đình Quý – Trưởng Phái đoàn thường trực Việt Nam tại Liên Hợp Quốc – bày tỏ quan ngại sâu sắc về căng thẳng leo thang giữa người Israel và người Palestine với số lượng thương vong ngày càng lớn, khẳng định Việt Nam lên án các cuộc tấn công nhằm vào dân thường và các cơ sở hạ tầng dân sự.

Đại sứ Việt Nam nhấn mạnh, trong khi tìm kiếm giải pháp cho các nguyên nhân gốc rễ của xung đột, điều cần thực hiện ngay lập tức là chấm dứt bạo lực. Theo đó, Đại sứ kêu gọi tất cả các bên ngay lập tức chấm dứt mọi hành động bạo lực và kiềm chế không làm phức tạp thêm tình hình.

Việt Nam đề nghị các bên, đặc biệt là Israel, tôn trọng luật nhân đạo quốc tế và thực hiện kiềm chế tối đa để giảm thiểu thiệt hại và tránh thương vong cho dân thường cũng như tránh gây thiệt hại cho các hạ tầng sơ sở thiết yếu theo Nghị quyết 2573 của Hội đồng Bảo an. Việt Nam cũng kêu gọi Israel ngừng ngay lập tức sử dụng vũ lực quá mức cần thiết và mọi hành động đơn phương làm phức tạp thêm tình hình.

Đại sứ Đặng Đình Quý cũng nhấn mạnh về tình trạng nhân đạo đang xấu đi nhanh tại Dải Gaza, do điều kiện kinh tế – xã hội đặc biệt khó khăn, cùng với tác động của đại dịch COVID-19. Đại sứ cũng đặc biệt lo ngại về việc cạn kiệt nhiên liệu cho nhà máy điện có thể gây khủng hoảng nghiêm trọng cho ngành y tế và cung cấp nước sạch. Đại sứ đánh giá cao các nỗ lực của các nhân viên cứu trợ trong bối cảnh hiện nay.

Về các giải pháp và nỗ lực của cộng đồng quốc tế, Trưởng Phái đoàn Việt Nam kêu gọi tất cả các thành viên cộng đồng quốc tế và khu vực có ảnh hưởng với các bên gia tăng các nỗ lực để tránh nguy cơ xảy ra một cuộc chiến tranh như năm 2014.

Việt Nam nhấn mạnh cần giải quyết xung đột bằng các biện pháp hòa bình, và về lâu dài, con đường duy nhất bền vững cho vấn đề hoà bình Trung Đông là thực hiện giải pháp hai nhà nước, trong đó thành lập Nhà nước Palestine với Đông Jerusalem là thủ đô cùng tồn tại hòa bình cùng với Nhà nước Israel, với các đường biên giới được quốc tế công nhận trên cơ sở ranh giới trước năm 1967 và thỏa thuận do thương lượng, phù hợp với luật pháp quốc tế, Hiến chương Liên Hợp Quốc và các nghị quyết của Liên Hợp Quốc có liên quan.

Đại sứ cũng nhấn mạnh, Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc cần có tiếng nói mạnh mẽ và thống nhất trong vấn đề này.

Hamas gây tổn thất như thế nào cho phía Israel trong đợt tấn công tháng 5/2021

Các cuộc tấn công bạo lực giữa Israel và Palestine khởi phát hôm thứ Hai (ngày 10/5/2021), diễn ra sau nhiều tuần căng thẳng giữa Israel và Palestine ở Đông Jerusalem – nơi đang nằm dưới sự kiểm soát của Israel và được phía Palestine coi là thủ đô của Nhà nước Palestine trong tương lai.

Ngòi nổ là một cuộc đụng độ giữa cảnh sát Israel và người Palestine tại một một khu phức hợp trên đỉnh đồi thiêng ở Đông Jerusalem – nơi được cả người Hồi giáo và người Do Thái tôn kính. Lực lượng vũ trang Hamas của Palestin kiểm soát Dải Gaza đã bắn rocket cảnh cáo Israel phải rút lui khỏi địa điểm linh thiêng trên. Hành động này lập tức vấp phải các cuộc không kích trả đũa của Israel xuống các mục tiêu của Hamas tại Dải Gaza.

Ngòi nổ tấn công trả đũa đã được kích hoạt. Cả Israel và phong trào Hamas đều chưa có dấu hiệu dừng bước và bạo lực đang có nguy cơ theo lang. Ngày 13/5, lực lượng vũ trang Hamas của Palestine tại Dải Gaza cho biết đã triển khai một số máy bay vũ trang không người lái, bên cạnh rocket và đạn cối, tấn công vào khu vực miền Nam Israel.

Chiều cùng ngày, phong trào Hamas thông báo đã bắn thêm khoảng 100 quả tên lửa về phía khu vực Beersheba và miền Trung Israel, khiến hệ thống báo động vang lên ở nhiều nơi. Tổng số đạn pháo bắn vào Israel trong những ngày qua đã lên tới hàng nghìn quả, nhằm vào các địa điểm khác nhau trên lãnh thổ Israel, bao gồm cả thủ đô Tel Aviv.

Đêm 11/5 (rạng sáng 12/5 giờ Việt Nam), phong trào Hồi giáo Hamas tại Dải Gaza đã phóng khoảng 130 quả rocket để đáp trả đợt không kích trước đó cùng ngày của quân đội Israel. Ngay lập tức, Israel kích hoạt hệ thống đánh chặn và bắn hạ được một số quả tên lửa.

Trong một cuộc họp báo được tổ chức ngay sau các vụ giao tranh, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuyên bố Israel đang ở giai đoạn gấp rút của một chiến dịch quan trọng, đồng thời cảnh báo các tay súng Hamas sẽ phải trả giá rất đắt.

Phát ngôn viên phong trào Hamas ở Gaza Fawzi Barhoum cũng tỏ rõ lập trường không khoan nhượng cùng cảnh báo sẽ đáp trả các cuộc không kích của Israel.

Người đứng đầu phong trào Hồi giáo Hamas Ismail Haniyeh, ngày 11/5 khẳng định quyết tâm sẽ không ngừng kháng cự, chừng nào Israel còn theo đuổi hành vi tội ác tại khác vùng đất Jerusalem linh thiêng và nhà thờ Hồi giáo Al-Aqsa bị chiếm đóng. “Chúng tôi có quyền phản kháng lại các hành vi khiêu khích của Israel, bảo vệ các lợi ích của người dân chúng tôi, chừng nào Israel còn tiếp tục leo thang các hành vi chiếm đóng” – ông Haniyeh nói.

Đáp trả lại, quân đội Israel thông báo tiến hành cuộc không kích lớn nhất trên toàn Dải Gaza kể từ cuộc xung đột ở Gaza năm 2014, trong đó có nhằm mục tiêu vào nơi ở của các quan chức cấp cao Hamas. Đêm 14/5, Israel đã không kích một ngân hàng được cho là của lực lượng vũ trang Hồi giáo Hamas ở Dải Gaza.

Sau hơn 1 tuần leo thang xung đột, hai bên là Palestine và Israel đều hứng chịu những thiệt hại nặng nề về con người và kinh tế. Truyền thông quốc tế chú ý nhiều hơn đến những thương vong của Palestine, bởi trong số những nạn nhân thiệt mạng có cả dân thường, trẻ em và phụ nữ; nhiều cơ sở hạ tầng bị phá hủy. Trong khi đó, thiệt hại đối với Israel có thể thấp hơn về người nhưng người dân ảnh hưởng về tinh thần, kinh tế và hạ tầng cũng rất lớn. Tuy nhiên, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã mạnh mẽ tuyên bố chiến dịch quân sự nhằm vào dải Gaza sẽ vẫn tiếp diễn chừng nào Hamas còn gây đe dọa cho người dân và an ninh của Israel.

Bộ Chỉ huy Trung tâm (CENTCOM) thuộc Bộ Quốc phòng Mỹ mới đây thông báo, kế hoạch rút quân của nước này khỏi Afghanistan đã hoàn thành ở mức 13% – 20%.
Theo đó, tính đến nay, Bộ Chỉ huy Trung tâm đã rút về một lượng lớn thiết bị quân sự từ Afghanistan, đồng thời bàn giao 5.000 thiết bị cho Bộ Quốc phòng Mỹ để tiêu hủy. Cơ quan này cũng đã bàn giao cho Bộ Quốc phòng Afghanistan 5 cơ sở quân sự, trong đó có căn cứ quân sự lớn nhất của lực lượng Mỹ là sân bay Kandahar.
Theo kế hoạch, quá trình rút quân sẽ hoàn thành trước ngày 11/9

Phía Israel cho biết trong 8 ngày leo thang xung đột vừa qua, các phiến quân từ Gaza đã bắn khoảng 3.500 quả rocket về phía Israel, thấp hơn con số khoảng 4.500 quả rocket đã được phóng trong cuộc xung đột năm 2014, kéo dài 51 ngày. Tuy nhiên, đến nay đã có 11 người Israel thiệt mạng do trúng tên lửa. Ngoài ra, Israel còn phải chịu những tổn thất lớn về kinh tế.

Cụ thể, chiến dịch quân sự do Israel triển khai mang tên “Người bảo vệ bức tường” đã khiến nước này tiêu tốn khoảng 300 triệu USD và chi phí sẽ tiếp tục tăng lên nếu xung đột tiếp diễn. Thiệt hại tài sản trực tiếp đối với cả các công trình tư nhân và cơ sở hạ tầng công cộng do việc bắn tên lửa từ Dải Gaza về phía Israel trong hơn 1 tuần qua, đã tương đương với tổng thiệt hại trong đợt xung đột năm 2014, khoảng hơn 60 triệu USD. Kể từ khi bùng phát đợt leo thang vào ngày 10/5 đến nay, đã có hơn 4.000 người Israel nộp báo cáo về thiệt hại đáng kể đối với nhà cửa và tài sản do hậu quả của các vụ bắn tên lửa từ Gaza.

Ngoài ra, các hoạt động sản xuất kinh tế và sinh hoạt của người dân Israel còn bị ảnh hưởng nghiêm trọng do các cuộc tấn công tên lửa nhằm vào một số thành phố của nước này. Khoảng 30% các cơ sở sản xuất ở khu định cư ven Gaza phải ngừng hoạt động hoàn toàn; 17% các nhà máy ở các khu vực còn lại phía Nam Israel và thủ đô Tel Aviv phải ngừng hoạt động một phần; 70% các cơ sở giáo dục đào tạo phải đóng cửa; thị trường chứng khoán ở Tel -Aviv thiệt hại khoảng 28%.

Theo đánh giá của liên minh những nhà sản xuất Israel, nước này thiệt hại 165 triệu USD từ việc gián đoạn hoạt động sản xuất trong vòng 3 ngày. Ngoài ra, nhiều hãng hàng không nước ngoài của Mỹ, châu Âu, UAE đã hủy các chuyến bay đến và đi từ Israel; hoạt động khai thác tại mỏ khí đốt tự nhiên Tamar ở Địa Trung Hải (trữ lượng khoảng 300 tỷ m3) cũng bị đình chỉ; tuyến đường ống dẫn dầu giữa Ashkelon và Eilat bị hư hỏng.

Con số về chi phí và thiệt hại kinh tế có thể lên tới hàng tỷ USD nếu cuộc chiến kéo dài. Điều này đang trở thành gánh nặng với ngân sách quốc gia của Israel, vốn đang bị thâm hụt lớn do khủng hoảng kinh tế gây ra bởi đại dịch Covid-19 và bế tắc chính trị sau khi Thủ tướng Benjamin Netanyahu thất bại trong việc thành lập một chính phủ ổn định và không thể thông qua gói ngân sách tài chính quốc gia trong vòng 2 năm qua.

Hãng tin Tass của Nga đưa tin, Ai Cập đã thúc đẩy một đề xuất ngừng bắn giữa Israel và Palestine bắt đầu từ ngày 20/5. Đề xuất này được Mỹ và Liên minh châu Âu ủng hộ.
Hãng tin trích một nguồn tin tại Cairo cho biết, phía Ai Cập đang đợi phản hồi của chính phủ Israel và các phe phái Palestine, hy vọng xung đột quân sự sẽ dừng lại vào cuối tuần này.