Trần Văn Chương (1898 – 1986) là một luật sư Việt Nam, người từng giữ chức Bộ trưởng Bộ Ngoại giao thời kỳ Đế quốc Việt Nam (Chính phủ Trần Trọng Kim), rồi bộ trưởng Bộ Kinh tế của Việt Nam Cộng hòa thời Đệ nhất cộng hòa trước khi được bổ nhiệm là đại sứ tại Mỹ. Ông cũng là anh trai của Ngoại trưởng Trần Văn Đỗ và là cha đẻ của Đệ nhất phu nhân thời Đệ nhất Cộng hòa Việt Nam – Trần Lệ Xuân..
Thân thế và sự nghiệp.
Luật sư Trần Văn Chương sinh năm Mậu Tuất (năm 1898) tại Nam Định trong một gia đình danh gia vọng tộc. Ông là con trai của Tổng đốc Nam Định Trần Văn Thông và là cháu gọi Bùi Quang Chiêu là cậu (một trong những phú hộ lừng danh Nam Kỳ thời bấy giờ). Lúc nhỏ Trần Văn Chương học tại Hà Nôi. Sau đó, sang Algérie du học 11 năm, rồi sang Pháp học đại học Luật khoa và đỗ tiến sĩ luật năm 1922. Về nước ông hành nghề luật sư tại Bạc Liêu và có khoảng thời gian từ năm 1925 đến 1935 làm ở tòa Thượng thẩm Sài Gòn. Năm 1940, Trần Văn Chương ra Hà Nội và mở Văn phòng luật sư và đặt tại số nhà 71 đại lộ Gambetta – nay là phố Trần Hưng Đạo (biển hiệu bằng đồng của văn phòng ghi “Trần Văn Chương – Trạng sư quan”).
Trần Văn Chương xuất hiện trên chính trường tháng 4, năm 1945 khi ông được bổ nhiệm làm Phó tổng trưởng nội các (phó thủ tướng) kiêm Bộ trưởng Bộ Ngoại giao của Đế quốc Việt Nam trong chính phủ do giáo sư Trần Trọng Kim làm tổng trưởng, đó là một thời điểm lịch sử của dân tộc Việt Nam cũng như toàn thể nhân loại khi cuộc đại chiến thế giới đang dần đến hồi kết. Còn nhớ, thời điểm đó người Pháp bị Đế quốc Nhật Bản hất cẳng tại Việt Nam nhưng người Nhật cũng không muốn xáo trộn trật tự bản xứ, nhân cơ hội đó giáo sư Trần Trọng Kim đã tập hợp được đội ngũ nhân sỹ, trí thức hàng đầu tham gia vào chính phủ, bước đầu gây dựng nền độc lập cho nước nhà sau gần 100 năm Pháp thuộc. Trong số 15 thành viên nội các thời đó, tự hào thay khi có tới 4 luật sư được ông Trần Trọng Kim trọng dụng, ngoài luật sư Trần Văn Chương còn có luật sư Phan Anh, luật sư Trịnh Đình Thảo và luật sư Vũ Văn Hiền, mà chúng tôi sẽ ghi danh trong các bài viết sau.
Cùng nổi trôi theo vận nước, năm 1954, ông được phái làm đại sứ đầu tiên của Việt Nam tại Mỹ dưới thời Đệ nhất Cộng hòa. Tuy nhiên, tới ngày ngày 23 tháng 8 năm 1963 ông từ chức đại sứ để phản đối chính sách mà nhiều người cho là đàn áp phật giáo, ưu đãi đạo Thiên chúa giáo La Mã của Tổng thống Ngô Đình Diệm.
Vợ của luật sư Trần Văn Chương cũng là người phụ nữ khá nổi tiếng thời bấy giờ, bà tên nhũ danh là Thân Thị Nam Trân – con gái thượng thư Bộ Binh Thân Trọng Huề. Bà Nam Trân từng là quan sát viên thường trực tại Liên Hiệp Quốc của chế độ Việt Nam Cộng hòa.
Bi kịch của một gia đình trí thức
Trần Văn Chương và bà Thân Thị Nam Trân có ba người con là Trần Lệ Chi, Trần Lệ Xuân và Trần Văn Khiêm. Trong ba người con này của Trần Văn Chương thì đáng chú ý hơn cả là người con gái thứ hai Trần Lệ Xuân, người mà sau này được gọi là Đệ nhất phu nhân thời Đệ nhất Cộng hòa Việt Nam và cũng được coi là trái đắng của hai dòng họ Trần, Thân khi có một loạt những phát ngôn và hành động chống lại Phật giáo miền Nam và chính cha mẹ mình.
Sự việc bắt đầu từ việc gia đình Trần Văn Chương đồng ý để Trần Lệ Xuân và Ngô Đình Nhu kết hôn với nhau. Vào năm 1940, khi ra Hà Nội mở văn phòng luật sư tại số nhà 71 đại lộ Gambetta, gia đình Trần Văn Chương đã đồng ý để Trần Lệ Xuân và Ngô Đình Nhu (lớn hơn Trần Lệ Xuân 15 tuổi) làm lễ cưới tại nhà thờ lớn do ông Ngô Đình Thục đứng ra chủ lễ, với sự có mặt của Đức cha Chaize và nhiều linh mục Pháp – Việt khác vào năm 1943.
Vợ chồng Trần Văn Chương và Thân Thị Nam Trân không ngờ được rằng 20 năm sau (năm 1963), lúc ông Chương làm đại sứ tại Mỹ và bà Nam Trân làm quan sát viên chính thức của chính quyền Việt Nam cộng hòa tại Liên Hiệp Quốc phải đón nhận những lời trách giận của những người trong họ hàng vốn theo đạo Phật, lẫn bạn hữu trong giới tri thức người Việt ở nước ngoài, về những điều tệ hại do con ruột (Trần Lệ Xuân) và con rể (Ngô Đình Nhu) gây ra trong quá trình chống phá Phật giáo miền Nam, dẫn đến đổ máu và tai tiếng qua biến cố lễ Phật đản năm 1963 tại Huế. Thêm nữa, ông bà rất khổ tâm khi nghe các đài phát thanh quốc tế, Đài BBC, Đài VOA, Đài Úc Đại Lợi, cứ lặp đi lặp lại phát biểu ngỗ ngược của Trần Lệ Xuân trước tòa Đô chánh Sài Gòn trong lễ ra mắt Phụ nữ bán quân sự khóa III ngày 03/08/1963, rằng: “Tôi (Trần Lệ Xuân) sẽ còn đánh sư gấp 10 lần nữa” kèm theo bình luận không mấy hay ho. Vì những phát biểu trên mà Ủy ban Liên phái Phật giáo đã phải gửi văn bản đến Tổng thống Ngô Đình Diệm để phản đối Trần Lệ Xuân và đặc biệt lưu ý Tổng thống về sự lộng quyền ngày càng lộ rõ của bà.
Còn về con rể Ngô Đình Nhu, ông bà Trần Văn Chương thất vọng khi nghe các cơ quan thông tấn đưa tin Nhu công khai miệt thị các nhà sư là “cuồng tín” và “thiếu giáo dục”, vu khống đồng bào theo đạo Phật là Cộng sản “phá hoại an ninh quốc gia’. Nhất là sau đêm “nước lũ”, lực lượng đặc biệt và công an mật vụ do Ngô Đình Nhu và Trần Lệ Xuân tung ra đã bắt giam hàng nghìn tăng ni và đồng bào ủng hộ Phật giáo, đông nhất là Sài Gòn với 728 người, Huế 595 người … Những ngày tiếp đó, lùng bắt thêm 2.500 người nữa. Một số trí thức, gồm các giáo sư, khoa trưởng các trường đại học ở Sài Gòn hưởng ứng bãi khóa. Ở Mỹ, ông bà Trần Văn Chương quyết định bất hợp tác với chính quyền Sài Gòn, từ chức và điện báo cho Diệm – Nhu biết vào đêm ngày 23/8/1963.
Nhận tin, cả Ngô Đình Diệm lẫn cố vấn Ngô Đình Nhu đều bất ngờ, bối rối, chưa biết xử trí ra sao. Phần vì thái độ của một đại sứ ở Mỹ (như ông Trần Văn Chương) và một quan sát viên chính thức tại Liên Hợp Quốc (bà Nam Trân) hợp lại sẽ có sức “nhạy cảm” đối với thời tiết chính trị, là “phong vũ biểu” báo trước phần nào những thuận nghịch trong bang giao đặc biệt giữa Sài Gòn với Washington thời ấy. Phần vì ông Trần Văn Chương là bố vợ của Ngô Đình Nhu, cha ruột của Trần Lệ Xuân, sui gia với nhà Ngô, là “người trong nhà” mà nay công khai phản đối Diệm – Nhu như thế hết sức bất lợi. Đang lúc hai ông Diệm – Nhu chưa biết tìm ra cách ứng xử hữu hiệu thì Trần Lệ Xuân đề nghị giải pháp xuyên tạc sự thật bằng cách “sửa sai” hai chữ “từ chức’ thành “bãi chức”, để đối phó với cha mình.
Giải pháp ấy trong lúc cấp thời của Trần Lệ Xuân đã được Ngô Đình Nhu và Tổng thống Việt Nam Cộng hòa Ngô Đình Diệm đồng thuận. Liền đó, Trần Lệ Xuân thảo bản tin đưa cho Việt tấn xã với nội dung: “Ngày 23.8.1963, ông bà Trần Văn Chương có đánh điện xin từ chức nhưng trước đó hai tiếng đồng hồ, Bộ Ngoại giao (Sài Gòn) đã gửi điện tín cho ông Chương biết chính phủ Việt Nam Cộng hòa quyết định cách chức ông kể từ sáng ngày 23.8.1963 rồi – tức là trước khi ông bà Trần Văn Chương xin từ chức, như đài VOA đã loan tin hồi 20 giờ 35 ngày hôm đó. Trong tình trạng thiết quân luật, mọi điện tín đều bị quân đội kiểm soát, bởi vậy bức điện của Bộ Ngoại giao mới tới Hoa Kỳ sau bức điện của ông Chương gửi về Sài Gòn”. Việc “đánh tráo” để gỡ thể diện nêu trên đã có một số tài liệu nhắc đến, trong đó cuốn Trần Lệ Xuân – giấc mộng chính trường của Lý Nhân – Phan Thứ Lang (nhà văn Phan Kim Thịnh) ghi rõ: “Ai cũng biết Lệ Xuân bênh vực họ nhà chồng, nên bà bàn với Nhu cho đăng một bản tin của Việt Tấn xã nói về vụ luật sư Trần Văn Chương từ chức “cải chính” thành Chương bị bãi chức (…). Sở dĩ Lệ Xuân tức giận cha mình vì ông tuyên bố với báo chí bên Mỹ là con gái ông thiếu văn hóa, vô lễ với tôn giáo, với các nhà tu hành. Giận cha mẹ, Lệ Xuân phát biểu lung tung thông qua Việt Tấn xã: “Trần Văn Chương – Đại sứ Việt Nam tại Mỹ, bị chính phủ lột chức, một kẻ tự hào rằng theo Khổng giáo, đang tiếp tục tuyên truyền chống chế độ và phản bội con gái yêu tại Hoa Kỳ”. Hoặc: “Đạo Khổng lấy điều Trung làm trọng, và người theo đạo Khổng nếu không làm tròn trách nhiệm chúa mình giao phó thường tự xử bằng cách tự vẫn”.
Ngôn ngữ nêu trên nếu không được Trần Lệ Xuân và ông Ngô Đình Nhu chỉ đạo thì đố ai mà dám viết công khai trên báo chí như thế. Song, chừng đó cũng chưa đủ hả dạ Lệ Xuân còn thông qua Việt Tấn xã vạch tội cha mình: “Trần Văn Chương – người có một tòa nhà tại Hoa Thịnh Đốn và một căn nhà tại Ba Lê, đã phản bội và bị cách chức đại sứ”.
Trước sự ngỗ ngược của con gái, ông bà Trần Văn Chương sau ngày từ chức vẫn tiếp tục lên án công kích Diệm – Nhu, nghiêm khắc phê phán Trần Lệ Xuân vô lễ, mất tư cách và mất nhân tính. Về phía Bộ Ngoại giao Mỹ, không lâu sau đêm các chùa trên toàn miền Nam bị tấn công, đã phổ biến thông báo đặc biệt phán xét: “Rõ ràng chính phủ Việt Nam Cộng hòa đã có những biện pháp đàn áp khắt khe đối với các lãnh tụ Phật giáo Việt Nam.
Nguồn: trungtamtuvanphapluat.vn
Lưu
